‘Slim omgaan met energie heeft de toekomst;

De elektriciteitsvraag is groter dan het stroomnet aan kan. De grenzen zijn bereikt, ook in de regio Alblasserwaard. Deze regio heeft sinds dat pijnlijke bericht kwam wel direct de handschoen opgepakt en is op zoek gegaan naar mogelijke oplossingen. Samenwerking heeft ertoe geleid dat de ergste rampscenario’s voor nu zijn afgewend. Maar actie en eendracht blijven vanaf nu nodig om de stroomvoorziening voor de toekomst structureel te garanderen. 

Het was in 2023 toen Gorcums wethouder Mark de Boer uitgenodigd werd voor een spoedoverleg met Stedin. De boodschap kwam niet onverwacht: de netbeheerder voorzag dat er vanaf 2026 te weinig capaciteit zou zijn om aan de elektriciteitsvraag in de regio te kunnen voldoen. Dat zou eerst betekenen dat grootverbruikers uit het bedrijfsleven (maar ook een nieuw zwembad bijvoorbeeld) op rantsoen zouden moeten of op wachtlijsten komen, maar dat later ook huishoudens de gevolgen ervan gaan voelen. 

‘Dat was een vervelende mededeling, maar we voelden hem natuurlijk best aankomen’, blikt De Boer terug. ‘En we besloten meteen dat we ermee aan de slag wilden. Je kunt wel boos zijn, maar je kunt beter op zoek gaan naar oplossingen. De stroom komt in deze regio binnen in het hoofdverdeelstation in Arkel en gaat vandaaruit naar de onderstations in Gorinchem, Nieuwpoort, Leerdam en Vianen. We hebben te maken met vijf gemeenten uit vier provincies die hetzelfde probleem delen. Wij hebben het initiatief genomen om de samenwerking op te zoeken en een Energieraad Arkel op te richten. Naast de betrokken gemeenten zitten Stedin en TenneT daar op directieniveau ook in.’

De capaciteit van ‘Arkel’ is nu 150 MVA, maar er is in de nabije toekomst een veelvoud daarvan nodig om aan de elektriciteitsvraag te voldoen. ‘Als we niks doen, zitten we hier in 2027 al boven en gaan in 2029 ook huishoudens er zeker wat van merken’, zo schetst de wethouder de noodzaak van snelle actie. ‘Het hoofdstation in Arkel moet worden uitgebouwd qua capaciteit en dat geldt voor de onderstations ook. We hebben de energieraad opgericht om daarop te anticiperen, bijvoorbeeld door nu al te kijken naar de grond die daarvoor nodig is en door vergunningstrajecten alvast in gang te zetten. Allemaal om het proces snel te kunnen doorlopen als het Rijk eenmaal toestemming geeft voor capaciteitsuitbreiding.’

Resultaat!

De proactieve houding van de regio heeft al snel geleid tot een eerste resultaat. Stedin en TenneT hebben de situatie in Arkel bekeken en hebben geconcludeerd dat een tijdelijke extra belasting van 25 MVA mogelijk is. Hierdoor hoeven de grootverbruikers uit de industrie voorlopig hun verbruik niet aan te passen. Daarbovenop komt een tijdelijke verzwaring van Arkel in de vorm van een aantal containers met extra velden – te vergelijken met groepen in de meterkast – die 100 MVA extra capaciteit opleveren. 

‘Die container-oplossing is een pilot vanuit Stedin en TenneT en hebben we te danken aan de manier waarop wij zelf de samenwerking hebben opgezocht. En hij blijft tot de definitieve verzwaring van Arkel. Daarmee hebben we voldoende tijd gekocht om safe te zitten tot die tijd. Met een latere uitbreiding van het hoofdstation gaan we naar meer dan 600 MVA, wat een verviervoudiging betekent van de capaciteit van nu’, zegt Mark de Boer. 

Beroep op bedrijven

Hoe immens dat ook klinkt; er blijft weinig ruimte om te manoeuvreren door de alsmaar stijgende elektriciteitsvraag vanuit voornamelijk industrie en bedrijfsleven. En dus is het beleid van de Energieraad Arkel niet alleen gericht op extra capaciteit, maar ook op het efficiënter inzetten van de beschikbare stroom. ‘Daar hebben we de hulp van onze bedrijven bij nodig’, zegt De Boer. Hij legt uit: ‘Als zij een groter contract hebben dan noodzakelijk, dan zou die ruimte beter gebruikt kunnen worden voor de aansluiting van het nieuwe zwembad of een ander bedrijf. Er is al een aantal bedrijven dat hiertoe bereid is en ik doe echt een beroep op andere bedrijven om ook op deze manier iets te betekenen voor hun buren en voor de stad.’

‘In het algemeen proberen we nu een regierol te nemen in de energieprogrammering: uitzoeken welke keuzes gemaakt kunnen worden die de stroomvraag afvlakken. Als elektrificatie niet heel urgent is, dan kan die misschien tijdelijk worden uitgesteld, zodat er de komende jaren ruimte blijft voor nieuwe initiatieven.’

Het creëren van energiehubs valt ook onder die strategie. Dit gebeurt nu voor het eerst op bedrijventerrein Oost II in Gorinchem. Verschillende bedrijven gaan daar om tafel met elkaar om samen af te stemmen hoe zij slim kunnen omgaan met het energieverbruik. ‘Het ene bedrijf heeft zijn piekverbruik ’s nachts, het andere overdag; als je dat van elkaar weet, kun je gezamenlijk veel efficiënter omgaan met de beschikbare stroom’, stelt De Boer. ‘Je ziet hier en daar nog terughoudendheid, omdat bedrijven het nooit gewend zijn geweest om openheid te geven over hun processen. Slimmer omgaan met energie heeft de toekomst. Netcongestie heeft die ontwikkeling alleen versneld.’

Inspirerend initiatief

Regiodirecteur Maarten Bijl van Stedin in Zuid-Holland prijst de inspanningen die in de regio rond Arkel genomen worden om mee te denken en naar oplossingen te speuren. ‘We staan voor de enorme opgave om het elektriciteitsnet in Nederland twee keer zo groot te maken’, zo schetst hij de situatie. ‘Stel je voor dat dat met het wegennet moet gebeuren… Een op de drie wijken zal open moeten, het aantal transformatorhuisjes moet verdubbeld. Wat deze regio doet om het ons daarbij zo makkelijk mogelijk te maken, is cruciaal om de planning te halen. Het is uniek in Zuid-Holland en heel inspirerend voor andere regio’s.’

‘Ook als deze uitbreiding eenmaal is gedaan voorzien we dat het net zwaar belast blijft worden. Het lokale denken dat hier nu in gang is gezet, is noodzakelijk om daar goed mee om te gaan. Kijk samen met je buren naar wat je ’s avonds kunt terugleveren wat je overdag hebt bespaard. Die mindset is nodig om de leveringszekerheid voor nu en de toekomst te garanderen.’